DERSAADET'TE BİR SOSYALİST PARVUS EFENDİ
Ötüken Yayınları'nın repertuarı arasında, 1910'lu yılların kritik dönemlerinde (İkinci Meşrutiyet) İstanbul'da yaşayan sıradışı bir şahsiyeti konu alan Cenk Beyaz imzalı önemli bir eser var. Parvus Efendi.
Bu çalışma, Alexander Israel Helphand'ın (Parvus Efendi) hayatını ve mezkur yıllarda yayınlanan yazılarının Türkiye'de iktisadî kalkınma ve modernleşmeyle ilgili tartışmalara kazandırdığı boyutu anlatıyor. "Bu dönem yürütülen tartışmalar, iki yüz yıldır birikmiş çağdaşlaşma sorunlarının tümünü kapsayan bir tartışmayı meydana getirmekte ve İslamlık, Osmanlılık ve Türklük tartışmaları çerçevesinde neden geri kalındığı sorusuna odaklanılmaktadır. (Berkes, 1978:404)" İlk olarak, "Sosyalist Bir Yazardan Osmanlı İmparatorluğu'nun İktisadî Sorunlarına Çözüm Önerileri: Alexander Israel Helphand-Parvus Efendi" başlığı altında Hacettepe Üniversitesi Sosyoloji Bölümü'nde yüksek lisans tezi olarak hazırlanmış.
Hayatı hakkında yeterli bilgiye sahip olunamayan ve görüşleri çok az bilinen Parvus Efendi'ye ait literatürdeki en geniş bilgi, yazarın biyografi bölümünde kullandığı kaynaklar olan Scharlau ve Zeman'ın Devrim Taciri (Merchant of Revolution, 1965) ve Wolfe'un Devrim Yapan Üç Adam (Three Who Made a Revolution, 1964) çalışmalarında yer alıyor.
İstanbul'da bulunduğu süre içerisinde başta Türk Yurdu olmak üzere, Bilgi Mecmuası, İctihad, Tanin, Tasvir-i Efkâr, Jeune Turc, Nevsal-i gibi dergi ve gazetelerde yazıları yayınlanmış.
Parvus Efendi'nin Hayatı ve Entelektüel Konumu'nu içeren biyografisi kitabın ilk bölümünde yer alıyor; "Yahudi burjuva bir ailenin oğlu olarak Odesa’da dünyaya gelir. Dünya çapında kapitalizmin gelişimi (Lenin, 60, 65:6), ulus devletlerde iktisadî ve siyasi rollerin düşüşü, siyasi devrimlerin başlangıcı için kitlesel güce ihtiyaç gibi uluslararası tezler, ilk olarak ve zekice Pavlus tarafından öne sürülür." Diğer bölümlerde Osmanlı Ekonomisi ve Toplumun Modernleşme ve Kalkınma Sorunu, Tarım, Köylülük, Ulaşım, Demiryolu Sorunu başlıkları altında bulunan konular mevcut.
Sonuç bölümünde ise Parvus Efendi'nin incelenen yazılarında öne sürdüğü görüşlerin gerek kendi döneminde gerekse erken Cumhuriyet dönemi Türkiye'sinde ne gibi yansımaları olduğu tartışılıyor.