Eski İstanbul'dan Yapraklar

Reşid Halid Gönç (1892-1966), İstanbul geleneklerinin her yönüyle yaşandığı bir konakta doğmuş, aileden aldığı asalet ve nezaketi ömrünün sonuna kadar muhafaza edebilmiş bir matbuat emektarıdır. Reşid Halid, Eski İstanbul’dan Yapraklar adlı tefrikasıyla bizi bir asır öncesinin kibar konak sahiplerinin gittiği sayfiyelere misafir etmektedir. Bu konaklar genellikle Göztepe, Erenköy, Bostancı, Caddebostanı, Vaniköy, Kandilli, Kanlıca, Altunizade, Çamlıca; Rumeli tarafında da Büyükdere, Tarabya, Yeniköy gibi yerlerdi. İnsan nüfusunun kalabalık olmadığı İstanbul’da nefes alacak ve tabiatla baş başa kalacak yerler fazlasıyla mevcuttu. Yazlıkçıların tatlı telaşlarını okurken tabiatla aramıza giren uçurumun büyüklüğü daha da bariz bir şekil almaktadır.

Reşid Halid, Eski İstanbul’dan Yapraklar’da Osmanlı dönemi İstanbul’una dair gözlem ve tespitlerini, eski konak ve köşk hayatındaki yaşam ve ilişkiler yumağını, Ramazan iftarlarını, Ramazan gecelerini ve eğlencelerini, saz ve söz âlemlerini, sünnet düğünlerini, meyveleriyle meşhur bağ ve bahçeleri, sosyal hayatta karşılaşılan ilginç tipleri, gündelik hayattan kesitleri, eğlence şekillerini eski İstanbul şıklarının alışveriş ettikleri mağazaları bize tertemiz bir İstanbul Türkçesiyle hasretle anlatmaktadır. Eski konak efendileri, hanımları, halayıkları, uşakları, kalfaları; odaları, sofaları, kileri, haremlik ve selamlıkları kısacası evin en küçüğünden en büyüğüne kadar bütün mensuplarının yaz ve kış seferberliği, o devrin önemli bir tanığının canlı tasvirleriyle aktarılmaktadır. Şehzadebaşı’nı mesken tutan çayhane ve kıraathaneler, piyasa günleri de Reşid Halid’in dikkatinden kaçmamıştır. Meşhur Mersin Çayhanesi ve Sarafim Kıraathanesi, onun müdavimi olduğu yerlerdir. Bu hatıralar, aslında onun yitip giden bir medeniyete ve ruhunu kaybeden İstanbul’a ağıtları ve hayıflanmalarıdır. Çünkü her tefrikada o günleri hasretle anarken dönülmez bir maziye karışan hatıraları da özlemle ve içi yanarak okuyucularıyla paylaşmaktadır. Bugün beton yığınlarına esir olan bu şehrin bağ ve bahçelerinde bir zamanlar üzüm ve incirlerinin yetiştiğini bize Reşid Halid anlatıyor… Reşid Halid Gönç’ün gazete ve dergi köşelerindeki hatıraları, elinizdeki eserle yeniden hayat bulurken ruhu da bir kez daha şâd olacaktır.